‘Dat je je kind hierdoor op ideeën brengt is een misvatting’

Beeld: Marie Wanders

“Seksualiteit hield me al bezig toen ik zeven was, als ik mijn moeder mag geloven. In het bonte patchworkgezin waarin ik opgroeide, met naast mijn ouders ook stief­ouders, half- en stiefbroers en -zussen, was het doodnormaal om vrijelijk over seksuele ontwikkeling te praten. Ik vond het eerder gek dat het bij kinderen op school in Amsterdam Zuidoost niet altijd vanzelfsprekend was.

Onderdeel van het leven

Thuis leven mijn man Matthijs en ik seksualiteit zoveel mogelijk voor aan onze dochters van zes en vier en onze eenjarige tweeling, met name door praten over het onderwerp normaal te maken. Mijn boodschap: seksualiteit is onderdeel van het ­leven en het is oké om dat zonder schaamte en op een positieve manier te ervaren. Al let ik er met mijn werk wel op dat ik mijn kinderen niet de omgekeerde boodschap meegeef, en ze later zeggen: ‘Bij ons thuis werd alleen maar over seks gepraat’, haha.

Voorlichting vs opvoeding

Er bestaat een verschil tussen seksuele voorlichting en seksuele opvoeding. Voorlichting beslaat één moment, het tijdstip waarop ouders of school een kind vertellen hoe baby’s kunnen ontstaan. Seksuele opvoeding duurt de hele jeugd en misschien wel langer.

“Seksuele opvoeding duurt de hele jeugd en misschien wel langer”

Die begint wat mij betreft al vanaf de geboorte, door bijvoorbeeld geslachtsdelen te benoemen, en gaat over veel meer dan leren wat je fysiek wel en niet prettig vindt. Het gaat bijvoorbeeld ook over het vormen van je eigen mening op dit vlak en het aangeven van je grenzen. Daar is de ­eerste jaren nog niets seksueels aan, dat komt vanaf pakweg het ­twaalfde ­levensjaar, wanneer hormonen een rol gaan spelen.

Zo divers mogelijk

Je kind begeleiden in z’n seksuele ont­wikkeling is voor ouders die zelf niet goed weten wat ze prettig vinden soms best lastig. Daarom begon ik nog voor ik mijn boeken Ik & seks en 100 Antwoorden bij seksuele op­voeding schreef, de moderne voorlichtingswebsite Wipsite, voor mensen tussen de twaalf en dertig. Ook ben ik bezig een seksualiteitschool op te zetten voor volwassenen.

Daarnaast spelen culturele en religieuze ­achtergronden soms een rol in de seksuele opvoeding, al is veel van wat we daarover denken vaak slechts een aanname. Zo werd ik onlangs na een voorlichtingsavond – ik geef er minstens één per week – aange­sproken door een aantal islamitische ouders die verbaasd zeiden: ‘Ja maar kinderen wíllen elkaars geslachtsdelen zien; als je dat verbiedt, gaan ze het toch stiekem doen?’ Terwijl een witte moeder in de zaal het onderwerp maar lastig vond.

Ik denk dat we er met z’n allen voor moeten waken niet te stereo­typeren. Hoe dan ook vind ik het belangrijk om seksuele opvoeding zo divers mogelijk te benaderen.

Openlijk praten

Praten over seksualiteit vinden ouders vaak het moeilijkst, terwijl seksuele opvoeding daarmee wel begint. Daar kun je als ouders best mee oefenen, bijvoorbeeld door het er eerst eens wat vaker met je partner over te hebben, of met vrienden. En dat mag veel breder dan praten over ‘de daad’ alleen; seksuele ontwikkeling gaat onder andere óók over verliefdheid, het aangaan van relaties en vriendschappen, en het ontwikkelen van je seksuele identiteit.

“Met een kind van zeven kan een gesprek over seksualiteit al prima, want die kent nog geen gêne”

Veel ouders zeggen: ‘Leuk, maar mijn puber wil met mij helemaal niet over seks praten.’ Dat snap ik, als je dat voorheen nooit deed. Juist met een kind van bijvoorbeeld zeven kan een gesprek over seksualiteit al prima, want die kent nog geen gêne op dat vlak – die leren ze pas later aan. En andersom realiseer ik me dat we als ouders niet alwetend zijn. Er verandert veel in de wereld, je kunt daarin ook leren van je kinderen.

De grootste misvatting in seksuele opvoeding is dat je je kind op ideeën brengt door al op jonge leeftijd over seks te praten. Terwijl we weten dat kinderen met wie openlijk over seksualiteit is gesproken later aan seksuele handelingen beginnen, weerbaarder zijn en minder negatieve seksuele ervaringen hebben. Door erover te praten leert een kind voelen wat hij wel en wat hij niet fijn vindt en dat bespreekbaar te maken.

Peutermasturbatie

De vraag die ouders met kinderen tussen de nul en twaalf me het vaakst stellen: ‘Is het normaal dat mijn peuter aan zijn geslachtsdelen zit?’ Om kort te zijn: ja. Daar is ook een woord voor: peutermasturbatie.

Maar dat is geen zelfbevrediging zoals wij die als volwassenen kennen, voor hen is het puur een manier om hun lichaam te leren kennen. Een piemel of vulva voelt nu eenmaal anders dan de rest van je lijf. Het geruststellende gevoel dat peutermasturbatie geeft, kun je misschien het best vergelijken met duimzuigen. En hoewel de zorg van veel ouders begrijpelijk is – heeft iemand het ze misschien voorgedaan? – is het zelden een teken van trauma zoals misbruik.

Lees ook – ‘Mijn dochter (6) masturbeert in het openbaar, hoe ga ik hiermee om?’ >

Waar komen baby’s vandaan?

Ook een veel gestelde vraag: ‘Wat moet ik mijn kind antwoorden als ie vraagt waar baby’s vandaan komen, vertel ik niet al snel te veel?’

Mijn antwoord: informatie waar kinderen nog niet klaar voor zijn gaat gewoon het ene oor in en het andere uit. Je kunt je antwoord dus heel klein houden. Zo vroeg mijn oudste dochter op haar ­vierde hoe zaadjes uit een piemel komen. O jee, dacht ik, moet ik het dan nu al over seksueel plezier en orgasmes gaan hebben? Mijn man zat ernaast, en antwoordde toen droogjes: ‘Via de plasbuis.’ En daarmee bleek haar vraag naar volle tevredenheid beantwoord.

Oorspronkelijke termen

Ja, geslachtsdelen noem ik gewoon vulva en piemel. Al vind ik het niet erg als mensen er ook een bijnaam aan geven, zolang de oorspronkelijke termen maar bekend zijn. Daar kunnen kinderen prima mee omgaan, een gezicht heet ook een toet, kop of snuit.

Wel lastig vind ik dat bijnamen het vaakst worden gebruikt voor geslachtsdelen die als vrouwelijk worden gezien. Zonde. Termen als spleet of plasser beschrijven niet half welke onderdelen een vulva bevat, en wat je ermee kunt.”

Mensen zijn seksuele wezens, ongeacht hun leeftijd; vanuit die gedachte werkt Belle aan het vergroten van kennis over en het bespreekbaar maken van seksualiteit. Meer weten? Belles boek Lijfklets, voor kinderen van 6-9 jaar en in samenwerking met Gezinnig.nl, verschijnt op 30 augustus. Belle maakt met presentator en schrijver Iven Cudogham ook de opvoedpodcast Wie het weet mag het zeggen. bellebarbe.nl