Kraamzorg in zwaar weer: “Ons mooie beroep dreigt te verdwijnen”

Er is een ernstig personeelstekort in de kraamzorg. Kraamverzorgenden luiden al  een tijdje de noodbel. Sterker nog: in 2017 werd al gewaarschuwd voor de ernstige tekorten. Hoe essentieel is het werk van een kraamverzorgende? Anja Roobol van Kraamzorg Another Miracle legt het ons uit.

“Bij binnenkomst bespreek ik eerst de nacht. Vervolgens maak ik een ontbijtje, ruim ik de vaatwasser uit en help ik, indien nodig, de moeder met douchen. Ik verschoon het bed, doe de controles bij moeder en kind, verzorg het badje (niet dagelijks), help bij (borst)voeding, geef voorlichting, draai een wasje, ontvang de eventuele visite, werk het kraamdossier bij, maak lunch en help ook bij het voorbereiden van het avondeten en houd de verloskundige op de hoogte van de situatie in het gezin.” Voor Anja is het al 21 jaar dagelijkse kost. 

Observeren en coachen

Maar ook observeren is een heel belangrijk onderdeel van het beroep. “Je bent de ogen én de oren in die week.” Een lege koelkast, alcohol- of drugsgebruik, binnen roken, een kind met kapotte kleren of een stapel ongeopende rekeningen op tafel, zie je snel. Maar in de meeste gevallen kun je pas na een paar dagen beter inschatten of er wellicht ergens hulp bij nodig is. Dan komt de ‘ware aard’ van het gezin naar boven.” Want naast de zorg voor moeder en kind, signaleren kraamverzorgenden ook gezinsproblemen, geldzorgen en psychische problemen binnen het gezin. “Je ziet veel in die acht dagen achter de deur van je gezin.” 

Lees ook: Soms minder kraamzorg door tekort aan personeel

In de meeste gezinnen zijn er gelukkig geen (grote) problemen. Dan wil Anja zich zoveel mogelijk op het coachen van de kersverse ouders kunnen richten. “Mensen denken soms nog steeds dat je professioneel ‘beschuitjes-smeerder’ bent. Dat je als ‘bemoeizuchtige zuster’ even komt vertellen hoe het allemaal moet. Of dat je het huis komt soppen. Ik kom weleens in gezinnen die expres huishoudelijke taken hebben laten liggen. ‘Want de kraamzorg doet dat wel’. Dat is jammer, zeker in deze drukke tijd. Want het kersverse gezin coachen en vertrouwen geven is écht mijn allerbelangrijkste taak. Zeker bij een eerste kind.” 

Minder uren

Toch moet Anja realistisch blijven. De eisen van de zorgverzekeraars worden er niet minder op. Minder uren bij een tweede kind, meer digitalisering of het inzetten van medewerkers die nog in opleiding zijn. “Veel kraamverzorgenden zijn niet blij met deze maatregelen, maar we staan met onze rug tegen de muur.” De gemiddelde 45 uur die gezinnen normaal aan geboortezorg kregen is door alle drukte teruggedrongen naar het minimaal aantal uren: 24 uur. 

“Ik werk als zelfstandige, dus ik werk in deze drukke periodes zoveel mogelijk door, maar ook ik moet uren afschalen zodat ik andere gezinnen kan helpen. Bijvoorbeeld van andere bureau’s, we moeten het als kraamverzorgenden echt met elkaar doen.” Om ervoor te zorgen dat iedereen de minimale zorg krijgt waar ze recht op hebben, moet Anja taken schrappen in de gezinnen waar ze komt. “Het avondeten voorbereiden doe ik met alle liefde, maar door de minimale uren heb ik daar geen tijd meer voor. Het is keuzes maken.”

Andere tijden

De tijden zijn veranderd, dat snapt Anja ook. “Het is prima om geen 80 of 64 uur zorg te geven zoals vroeger. Vrouwen zijn veel zelfstandiger en vaders zijn veel meer thuis. Er wordt meer gekeken naar een gezin snel zelfredzaam te krijgen. Dat is natuurlijk ook heel belangrijk. Maar in 24 uur kunnen wij niet de zorg geven die we zouden willen geven. De drukte beperkt je ontzettend. Borstvoeding verdient bijvoorbeeld veel aandacht, maar tegenwoordig kun je vaak maar bij één voeding meekijken en dan moet je weer door naar het volgende gezin. Vooral bij eerste kindjes is dit een probleem wanneer ouders alles nog moeten leren en ervaren.” 

Anja merkt dat vrouwen zich door minder zorg alleen maar onzekerder voelen. “Zeker bij eerste kindjes. Die kersverse ouders hebben de bevestiging nodig dat ze het goed doen. Instructievideo’s of beeldbellen kan helpen voor wat vragen, maar het kan absoluut géén fysieke zorg vervangen.” 

Baby’s laten zich niet plannen

De gekorte uren komen door een ernstig tekort aan kraamverzorgenden. Er is een hoge werkdruk en laag salaris. “Bovendien helpen die mindere uren die je tegenwoordig werkt ook niet mee. Je hebt bijvoorbeeld niet de kans om fulltime te werken, dus als je net van school komt, is het lastig om iets op te bouwen. Zeker als je naar het gemiddelde salaris kijkt.” Anja werkt als sinds 2009 als zelfstandige. Dat zorgt aan de ene kant voor wat extra vrijheid, maar aan de andere kant ook totaal niet. “Ik weet nooit wanneer ik werk. Baby’s laten zich niet plannen.” 

In de kraamzorg kun je wel volgens een rooster werken, maar dat betekent ook dat je nooit een hele zorg kunt afmaken bij een gezin. “En ook voor vrouwen met jonge kinderen is werken in de kraamzorg heel lastig. Tenzij je een héle goede opvang en achterban hebt. Je ziet dan ook vooral mensen die al heel lang in het vak zitten, maar de grote, nieuwe aanwas van de jongere generatie blijft uit. En dat terwijl die oude garde ook steeds meer uitdunt.” 

Meer risico’s

En dat terwijl kraamverzorgenden meer opleiding, meer kennis, meer taken én meer verantwoordelijkheid hebben dan vroeger. Vrouwen worden steeds sneller uit het ziekenhuis ontslagen nadat ze een kindje hebben gekregen. Want ook in het ziekenhuis zijn tekorten. “Het ziekenhuis stuurt gezinnen zo snel mogelijk naar huis, terwijl wij al zo weinig uren hebben. Ook zien we steeds meer ‘probleemgevallen’. Vorige week had ik nog een kindje dat met 2100 gram naar huis werd gestuurd, met alle risico’s van dien. Vroeger was dat ondenkbaar.”

In Regio Rijnmond (en in veel andere regio’s waar de druk op de ziekenhuizen groot is) worden vrouwen tegenwoordig na een keizersnede al na 24 uur naar huis gestuurd. Voor die tijd bleef een vrouw minimaal 48 uur in het ziekenhuis. “Dan wordt de druk op de kraamzorg alleen maar groter.” 

Het einde van kraamzorg?

Anja is bang dat haar mooie vak straks verdwijnt. “Dan kun je straks in een kraamhotel een paar dagen verblijven en heb je elke keer iemand anders aan je bed.” Desondanks blijft ze zich onverminderd inzetten. “Ik doe dit werk al 21 jaar en vind het een voorrecht dat ik als kraamverzorgende een gezin mag ondersteunen in deze belangrijke tijd. Ik heb al zóveel gezien en meegemaakt. Schrijnende situaties, verdrietige momenten, maar vooral zoveel mooie, bijzondere momenten. De dankbaarheid die je van het gezin krijgt, blijft de mooiste waardering. Daar put ik mijn kracht uit.”