De Digitale Diensten Wet is ingegaan

De grote tech bedrijven, de kampioenen van ‘move fast and break things’ hebben lang kunnen genieten van het bestaan van het digitale Wilde Westen. Maar de wet haalt de sector nu dan toch eindelijk steeds verder in. In de EU zijn we sinds deze week weer een stapje verder met de Digitale Diensten Wet.

EU wil meer grip op big tech

In de EU en net daar buiten maakt men zich al eventjes druk over de manier waarop grote tech bedrijven de levens van de gemiddelde burger binnen dringen. Gratis apps die enorme hoeveelheden data verzamelen om dat vervolgens in te zetten voor gepersonaliseerde advertenties.. De nieuwe wet wil het allemaal gaan reguleren, een ambitieus doel.

De wet beslaat in totaal 92 artikelen met bepalingen voor de grote tech bedrijven. De onderwerpen beslaan gepersonaliseerd adverteren, het modereren van content, het aanbieden van namaakproducten en de gevolgen voor de geestelijke gezondheid. Ook wordt het voor de betrokken bedrijven straks vereist om jaarlijks een rapport op te stellen waarin de risico’s van hun platforms worden geïnventariseerd.

De wet is de zoveelste slag in de strijd tussen de EU en big tech. Eerder al werden monopolies bevochten en de privacywetgeving aangescherpt. Bedrijven als Google, Amazon en Meta hebben allemaal flinke boetes aan de broek gehad. De invloed van deze strijd laat zich ver buiten de EU gelden. De AVG bijvoorbeeld werd bij introductie door velen gezien als een nieuwe wereldwijde standaard. Ook is het in veel gevallen simpelweg goedkoper om een wereldwijd aangeboden product te doen conformeren aan de meest strenge wetgeving.

Misleidend ontwerp, gepersonaliseerde feeds en gericht adverteren

Er wordt dus een hoop aan banden gelegd met de nieuwe wetgeving. Een van de zaken die wellicht de meeste impact heeft voor gebruikers is dat platformen als TikTok en Instagram gebruikers de mogelijkheid moeten gaan geven om de gepersonaliseerde tijdlijn uit te schakelen. Dergelijke ‘feeds’ worden gevoed met een hele hoop gebruikersgegevens. Dergelijke platforms beweren dat de gepersonaliseerde feed voor het gebruikersgemak. Mensen die kattenfilmpjes zien worden dan niet gebombardeerd met content waar ze niet in geïnteresseerd zijn. Maar in werkelijkheid worden dergelijke feeds maar met een doel ontwikkeld. Zo lang mogelijk oogballen op het scherm gericht houden.

Het verzamelen van gegevens van minderjarige gebruikers met als doel deze te gebruiken voor gepersonaliseerde advertenties, wordt ook verboden. Voor alle gebruikers geldt nu dat bepaald beschermde karakteristieken, zoals politieke voorkeur, seksuele identiteit of etniciteit, niet meer gebruikt mogen worden voor gepersonaliseerde advertenties.

Een ander belangrijk punt dat met de wet wordt behandeld is de manier waarop bedrijven gebruikers proberen te motiveren hun gegevens te overhandigen. Je hebt het vast wel meegemaakt. Sinds het verplicht is voor websites om openbaar te maken welke cookies ze gebruiken en gebruikers de optie moeten hebben om niet essentiële cookies te weigeren, moet je bij het bezoeken van een website vaak eerst door een menu heen. De optie om alle cookies te adverteren is vaak makkelijk te vinden. Groot, fel gekleurd en prominent geplaatst. De optie om te weigeren daarentegen staat dan helemaal onderaan. Of een site eist dat elke categorie onafhankelijk uitgezet moet worden. Soms zelfs per adverteerder. Dat mag nu dus niet meer.

De grote jongens onder extra toezicht

Voor de zeer grote bedrijven gaat de wet nog net een stukje verder. Onder deze noemer vallen de ‘usual suspects:’ Google, Meta, Twitter/X, Alibaba, etc.. Deze bedrijven moeten een onafhankelijk risico-onderzoek laten uitvoeren. In dit onderzoek moet bijvoorbeeld worden gekeken hoe een dienst gemanipuleerd kan worden. Bijvoorbeeld om verkiezingsuitkomsten te beïnvloeden of mensenrechten te schenden. 

Maar daar blijft het niet bij. Vervolgens moeten de bedrijven in kwestie gaan handelen om de gevonden risico’s zo veel mogelijk te beperken. Ook moet er gewerkt worden aan de transparantie. Zo moeten er databases worden opgezet waarin alle geplaatste advertenties worden opgenomen. Deze database moet voor het publiek inzichtelijk zijn. Houden deze zeer grote bedrijven zich niet aan de wet? Dan kunnen er boetes volgen met een hoogte van maximaal 6% van de wereldwijde jaarlijkse omzet.

Van Stress Test naar daadwerkelijke implementatie

Eerder deze zomer is de Europese overheid al begonnen met zogenoemde stress tests om te kijken of de wet straks goed nageleefd gaat worden. De grote bedrijven geven stuk voor stuk aan dat ze van plan zijn de wet tot de letter na te leven en hebben grote aantallen mankracht ingeschakeld daartoe. Duidelijk is wel dat de EU streng toe zal zien op de naleving.

Of de wet het doel van een veiliger en minder exploitatief internet gaat waarmaken moeten we eerst nog maar eens gaan zien. De tech sector innoveert graag haar weg om wetgeving heen, en de politici in Brussel maken graag een schouwspel van hoe ze in de bres springen voor de gewone burger, maar ook zij blijven menselijk. Ook big tech moet nu voorzichtig lopen en niets slopen.